Trẻ ít ngủ ban đêm: Nguyên nhân và cách giúp bé ngủ ngon

Trẻ ít ngủ ban đêm là nỗi băn khoăn của nhiều cha mẹ. Bài viết sẽ cùng bạn khám phá các nguyên nhân và cách chữa trẻ khó ngủ về đêm hiệu quả, giúp bé yêu có giấc ngủ ngon trọn vẹn.

Em bé không tự ngủ

Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến trẻ khó ngủ về đêm là việc em bé chưa học được kỹ năng tự xoa dịu bản thân và tự ngủ độc lập. Điều này thường xảy ra khi trẻ quen với việc được cho ăn hoặc đung đưa mới vào giấc. Khi trẻ thức dậy giữa đêm trẻ sẽ cần sự hỗ trợ tương tự để ngủ lại. Điều này dẫn đến việc trẻ thức giấc liên tục, làm gián đoạn giấc ngủ ban đêm của cả bé và cha mẹ. Trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi có thể vẫn cần sự hỗ trợ này, nhưng với trẻ lớn hơn 6 tháng, khả năng tự ngủ là hoàn toàn có thể phát triển. Việc cha mẹ dỗ ngủ cho con bằng các phương pháp phụ thuộc như bú bình, bú mẹ, bế rung có thể tạo thành một thói quen xấu về giấc ngủ. Mục tiêu của việc huấn luyện giấc ngủ không phải là bỏ rơi trẻ, mà là giúp trẻ xây dựng khả năng chìm vào giấc ngủ một mình và tự ngủ lại khi thức giấc giữa đêm.

Giải pháp cho tình trạng này thường là áp dụng các phương pháp huấn luyện giấc ngủ. Bắt đầu bằng cách thay đổi lịch trình trước khi đi ngủ. Nếu trẻ quen bú sữa trước khi ngủ, hãy dịch chuyển thời điểm này lên khoảng 30 phút trước giờ đi ngủ hoặc ngủ trưa. Điều này giúp trẻ phân tách việc ăn uống khỏi việc ngủ. Khi đến giờ đi ngủ, hãy thực hiện thói quen trước khi ngủ nhẹ nhàng (tắm, đọc sách, hát ru) và đặt bé vào cũi khi bé đã buồn ngủ nhưng vẫn còn thức. Lúc đầu, bé có thể quấy khóc, trằn trọc. Đây là lúc cha mẹ cần kiên nhẫn. Có nhiều phương pháp huấn luyện giấc ngủ khác nhau, từ phương pháp “đợi tăng dần” đến phương pháp “rút lui” . Mỗi phương pháp có những ưu nhược điểm riêng, và cha mẹ cần chọn phương pháp phù hợp với phong cách nuôi dạy và tính cách của bé. Quan trọng là sự nhất quán. Khi em bé học được cách tự làm dịu bản thân bằng cách mút tay, ôm gấu bông hay chỉ đơn giản là nằm yên, trẻ sẽ có thể chìm vào giấc ngủ mà không cần sự can thiệp liên tục của cha mẹ. Trẻ cần học kỹ năng tự ngủ, đây là một kỹ năng quan trọng cho giấc ngủ chất lượng. Sự kiên nhẫn của cha mẹ là yếu tố then chốt.

Trẻ thức giấc bú đêm thường xuyên

Việc trẻ thức giấc bú đêm thường xuyên là điều hoàn toàn bình thường, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh trong vài tháng đầu đời. Nhu cầu dinh dưỡng cao và dạ dày nhỏ khiến trẻ cần được cho ăn sau mỗi vài giờ. Tuy nhiên, khi trẻ lớn hơn, đặc biệt là sau 6 tháng tuổi, hầu hết các bé đã có thể ngủ suốt đêm mà không cần bú. Nếu em bé vẫn thức dậy mỗi 2-3 giờ để bú, điều này có thể khiến giấc ngủ ban đêm của cả gia đình bị gián đoạn nghiêm trọng. Tình trạng trẻ khó ngủ về đêm do bú đêm dai dẳng có thể là dấu hiệu cần điều chỉnh thói quen. Trẻ có nhu cầu ăn thường xuyên lúc nhỏ, nhưng nhu cầu này thay đổi theo tuổi.

Nếu trẻ dưới 6 tháng tuổi và thức giấc quá thường xuyên (ví dụ mỗi hai giờ), bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa để loại trừ bất kỳ vấn đề sức khỏe tiềm ẩn nào hoặc nhận lời khuyên về lượng ăn ban ngày. Đảm bảo rằng em bé được bú đủ no trong ngày bằng cách cho trẻ bú sau mỗi 2-3 giờ. Điều này giúp giảm bớt nhu cầu ăn đêm. Với trẻ trên 6 tháng tuổi, nếu chúng vẫn đòi bú đêm một cách quá thường xuyên, có thể đây là thói quen hơn là nhu cầu dinh dưỡng thực sự. Trong trường hợp này, bạn có thể áp dụng các phương pháp huấn luyện giấc ngủ đã nêu ở phần trước, tập trung vào việc giúp trẻ tự ngủ lại mà không cần đến cữ bú. Một cách tiếp cận khác là giảm dần lượng sữa hoặc thời gian bú trong các cữ đêm, hoặc kéo dãn thời gian giữa các lần bú đêm. Mục tiêu là giúp trẻ học cách tự làm dịu bản thân khi thức giấc và nhận ra rằng đêm là thời gian để ngủ chứ không phải để ăn. Việc này đòi hỏi sự nhất quán và kiên nhẫn từ phía cha mẹ. Việc giảm bú đêm giúp cải thiện giấc ngủ dài hơn. Cha mẹ hỗ trợ trẻ giảm bú đêm bằng cách tăng bú ngày.

Giai đoạn khủng hoảng giấc ngủ

Khủng hoảng ngủ hay còn gọi là sleep regression, là một giai đoạn phát triển bình thường ở trẻ, khiến thói quen ngủ của bé đột nhiên thay đổi theo hướng tiêu cực. Trẻ có thể khó ngủ về đêm, kháng cự giờ đi ngủ, thức giấc thường xuyên hơn hoặc ngủ những giấc ngắn hơn vào ban đêm. Các giai đoạn khủng hoảng ngủ thường xảy ra vào khoảng 4 tháng, 8 tháng, 18 tháng và đôi khi là 2 tuổi. Những giai đoạn này thường trùng với những cột mốc phát triển quan trọng của trẻ, như học lật, bò, đứng, đi hoặc phát triển ngôn ngữ và nhận thức. Khi bộ não của bé đang bận xử lý và luyện tập những kỹ năng mới này, giấc ngủ của trẻ có thể bị ảnh hưởng. Khủng hoảng ngủ là giai đoạn tạm thời.

Cách chữa trẻ khó ngủ về đêm do khủng hoảng ngủ tập trung vào việc duy trì sự nhất quán và hỗ trợ bé vượt qua giai đoạn này. Điều quan trọng là không từ bỏ thói quen trước khi đi ngủ đã thiết lập. Hãy tiếp tục thực hiện các bước quen thuộc như tắm, cho ăn (ở thời điểm thích hợp), đọc sách hoặc hát ru và âu yếm. Điều này tạo cảm giác an toàn và dự đoán được cho bé. Đảm bảo rằng trẻ vẫn ngủ đủ giấc vào ban ngày, ngay cả khi các giấc ngủ ngắn trở nên khó khăn hơn. Một em bé quá mệt mỏi sẽ càng khó chìm vào giấc ngủ và duy trì giấc ngủ vào ban đêm. Hãy cố gắng cho bé ngủ trưa vào những thời điểm tương đối cố định. Khủng hoảng ngủ thường kéo dài vài tuần. Hãy kiên nhẫn và giữ bình tĩnh. Thông thường, sau khi bé đã thuần thục kỹ năng mới đang học, thói quen ngủ của bé sẽ dần trở lại bình thường. Việc hiểu rằng đây là một giai đoạn tạm thời giúp cha mẹ bớt căng thẳng và có thể hỗ trợ con tốt hơn. Duy trì thói quen giúp vượt qua khủng hoảng ngủ. Cha mẹ cần kiên nhẫn tronggiai đoạn khủng hoảng.

Trẻ ngủ ngày thức đêm

Hiện tượng trẻ ngủ ngày thức đêm hay lẫn lộn ngày và đêm là rất phổ biến ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là trong vài tuần đầu đời. Trong bụng mẹ, trẻ không có khái niệm về ngày và đêm, và thói quen ngủ của trẻ hoàn toàn dựa trên nhu cầu sinh học. Sau khi chào đời, trẻ cần thời gian để điều chỉnh nhịp sinh học của mình với môi trường bên ngoài. Nếu em bé dành phần lớn thời gian ban ngày để ngủ và sau đó lại tỉnh táo, quấy khóc vào ban đêm, điều này gây ra không ít khó khăn cho gia đình. Trẻ sơ sinh đang học nhịp sinh học.

Có một số cách chữa trẻ khó ngủ về đêm do lẫn lộn ngày đêm mà cha mẹ có thể áp dụng để giúp bé phân biệt rõ ràng giữa ngày và đêm. Vào ban ngày, hãy giữ cho môi trường xung quanh bé sáng sủa và có nhiều hoạt động. Khi bé thức, hãy tương tác với bé, nói chuyện và chơi đùa. Khi bé ngủ trưa, không cần thiết phải tạo ra một không gian hoàn toàn tối và yên tĩnh như ban đêm, trừ khi điều đó giúp bé ngủ ngon hơn. Tuy nhiên, nếu bé ngủ ngày quá dài, hãy cân nhắc đánh thức bé dậy nhẹ nhàng sau khoảng 2-3 giờ để cho bé ăn và tương tác. Điều này giúp đảm bảo bé nhận đủ dinh dưỡng ban ngày và không “dành” hết giấc ngủ cho ban ngày. Ngược lại, vào ban đêm, hãy tạo ra một môi trường yên tĩnh, tối và ít kích thích. Khi bé thức giấc để bú đêm, hãy giữ đèn ở mức thấp nhất có thể, tránh trò chuyện hoặc chơi đùa với bé. Cho bé bú xong và đặt bé trở lại giường ngay. Điều này giúp bé hiểu rằng ban đêm là thời gian dành cho giấc ngủ. Làm rõ sự khác biệt giữa ngày và đêm giúp điều chỉnh giấc ngủ trẻ. Môi trường ảnh hưởng đến thói quen ngủ.

Thay đổi lịch trình ngủ trưa

Khi trẻ lớn hơn, nhu cầu ngủ trưa của bé sẽ giảm dần cả về số lượng giấc và tổng thời gian ngủ. Ví dụ, một trẻ sơ sinh có thể ngủ nhiều giấc ngắn trong ngày, trong khi một trẻ mới biết đi có thể chỉ cần một giấc ngủ trưa dài. Việc chuyển đổi này là một phần bình thường của sự phát triển. Tuy nhiên, nếu việc thay đổi lịch trình ngủ trưa khiến trẻ khó ngủ về đêm, quấy khóc nhiều hơn hoặc có vẻ quá mệt mỏi vào giờ đi ngủ, thì có thể em bé chưa nhận đủ giấc ngủ trong ngày. Điều này có thể dẫn đến tình trạng bé bị quá sức, khiến bé càng khó chìm vào giấc ngủ và duy trì giấc ngủ chất lượng vào ban đêm. Nhu cầu ngủ trưa thay đổi theo lứa tuổi.

Để khắc phục tình trạng trẻ khó ngủ về đêm do thay đổi lịch trình ngủ trưa, cha mẹ cần linh hoạt điều chỉnh. Nếu bé bỏ một giấc ngủ trưa nhưng lại khó ngủ buổi tối, hãy thử khuyến khích bé ngủ lại giấc đó hoặc điều chỉnh giờ đi ngủ buổi tối sớm hơn một chút. Thiết lập một thói quen trước khi đi ngủ cho mỗi giấc ngủ ngắn cũng có thể hữu ích, tương tự như thói quen trước khi đi ngủ buổi tối. Điều này có thể bao gồm đọc một cuốn sách ngắn, nghe vài bản nhạc nhẹ nhàng hoặc một cái ôm âu yếm. Thói quen giúp trẻ vào giấc ngủ trưa dễ hơn. Quá trình này đòi hỏi sự kiên nhẫn, vì việc hình thành thói quen ngủ mới cho em bé có thể mất thời gian. Quan sát các dấu hiệu buồn ngủ của bé (như dụi mắt, ngáp, cáu kỉnh) và cho bé đi ngủ ngay khi thấy những dấu hiệu đó thay vì chờ đợi quá lâu cũng là một cách chữa trẻ khó ngủ về đêm hiệu quả liên quan đến lịch trình. Theo dõi dấu hiệu buồn ngủ giúp đặt trẻ xuống đúng lúc.

Tư thế ngủ ảnh hưởng giấc đêm

Tư thế nằm ngủ của em bé có thể ảnh hưởng đáng kể đến giấc ngủ của trẻ và cũng là một yếu tố quan trọng liên quan đến an toàn. Theo khuyến cáo của các chuyên gia, trẻ sơ sinh nên luôn được đặt nằm ngửa khi ngủ để giảm thiểu nguy cơ mắc hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS). Tuy nhiên, một số em bé dường như cảm thấy thoải mái và an toàn hơn khi nằm sấp, và có thể quấy khóc, khó ngủ về đêm khi được đặt nằm ngửa. Điều này đặt ra một thách thức cho cha mẹ: đảm bảo an toàn cho bé trong khi vẫn giúp bé chìm vào giấc ngủ dễ dàng. Tư thế nằm ngửa liên quan đến an toàn giấc ngủ.

Nếu em bé của bạn khó ngủ về đêm khi nằm ngửa và thường xuyên quấy khóc, trước tiên hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa. Bác sĩ có thể kiểm tra nguyên nhân khác. Bác sĩ có thể kiểm tra xem có nguyên nhân vật lý nào khiến bé khó chịu khi nằm ngửa hay không (ví dụ: trào ngược dạ dày, đau tai). Nếu không có vấn đề sức khỏe nào, có một số thủ thuật an toàn có thể thử để khuyến khích bé chấp nhận tư thế nằm ngửa. Quấn tã chặt (swaddling) cho bé có thể giúp bé cảm thấy an toàn và hạn chế phản xạ giật mình (moro reflex) vốn có thể đánh thức bé khi nằm ngửa. Cho bé ngậm núm vú giả khi đi ngủ cũng được chứng minh là giúp giảm nguy cơ SIDS và có thể giúp bé tự làm dịu bản thân. Một phương pháp khác là đung đưa bé cho đến khi bé buồn ngủ nhưng chưa ngủ say, sau đó nhẹ nhàng đặt bé xuống cũi ở tư thế nằm ngửa. Lặp lại điều này một cách nhất quán giúp bé quen dần với việc bắt đầu giấc ngủ ở tư thế nằm ngửa. Quan trọng là luôn đặt bé nằm ngửa trên một bề mặt phẳng, chắc chắn như nệm cũi phù hợp, không có chăn, gối, đồ chơi mềm trong cũi. Nệm cũi cần phẳng chắc. An toàn là ưu tiên hàng đầu trong giấc ngủ trẻ.

Kích thích quá mức khiến trẻ trằn trọc

Giống như người lớn, em bé cũng có giới hạn về lượng kích thích mà trẻ có thể xử lý, đặc biệt là trước giờ đi ngủ. Khi trẻ bị kích thích quá nhiều trong ngày, đặc biệt là vào buổi tối gần giờ ngủ, hệ thần kinh của trẻ có thể trở nên quá tải, khiến trẻ khó khăn trong việc chuyển sang chế độ nghỉ ngơi. Điều này biểu hiện thành việc trẻ khó ngủ về đêm, trằn trọc, dễ giật mình hoặc quấy khóc bất thường trước khi ngủ. Các nguồn kích thích có thể đa dạng, từ môi trường ồn ào, nhiều người lạ, lịch trình di chuyển dày đặc, đến việc cha mẹ hoặc người chăm sóc quá hào hứng chơi đùa mạnh bạo với bé trước giờ ngủ. Ngay cả chế độ ăn của mẹ nếu trẻ bú sữa mẹ cũng có thể ảnh hưởng, ví dụ như việc mẹ tiêu thụ quá nhiều caffeine hoặc sôcôla. Trẻ nhạy cảm dễ bị ảnh hưởng bởi kích thích.

Để chữa trẻ khó ngủ về đêm do kích thích quá mức, cha mẹ cần học cách nhận biết ngưỡng hoạt động và dấu hiệu quá tải của bé. Cố gắng xây dựng một lịch trình hàng ngày tương đối ổn định, tránh các hoạt động quá kích thích vào buổi tối. Giảm thiểu tiếng ồn, ánh sáng chói và sự xuất hiện của người lạ mặt trong khoảng thời gian trước khi đi ngủ. Thay thế các trò chơi vận động mạnh bằng các hoạt động nhẹ nhàng, thư giãn như tắm nước ấm, đọc sách với giọng điệu nhẹ nhàng, hát ru hoặc mát-xa nhẹ. Thiết lập một thói quen trước khi đi ngủ yên bình, lặp đi lặp lại giúp báo hiệu cho em bé rằng đã đến lúc nghỉ ngơi. Nếu bé có vẻ nhạy cảm với môi trường, hãy tạo ra một không gian ngủ tối, yên tĩnh và thoải mái. Việc sử dụng tiếng ồn trắng (white noise) cũng có thể giúp chặn bớt các âm thanh gây xao nhãng và tạo ra một môi trường âm thanh ổn định, giúp bé dễ dàng chìm vào giấc ngủ và ngủ sâu hơn.

Vấn đề sức khỏe ảnh hưởng giấc ngủ

Đôi khi, trẻ khó ngủ về đêm không phải do thói quen hay môi trường, mà là do các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Khi em bé bị bệnh, cơ thể trẻ không thoải mái, dẫn đến tình trạng quấy khóc, trằn trọc và khó ngủ. Các bệnh thông thường như cảm lạnh, cúm với các triệu chứng như nghẹt mũi, ho có thể khiến bé khó thở khi nằm. Dị ứng cũng có thể gây ra các triệu chứng tương tự làm ảnh hưởng đến giấc ngủ. Các vấn đề tiêu hóa như đầy hơi, táo bón hoặc trào ngược axit cũng là những nguyên nhân phổ biến khiến trẻ sơ sinh cảm thấy khó chịu và khó ngủ ngon. Đau răng là một cột mốc phát triển khác thường gây khó chịu và làm gián đoạn giấc ngủ. Sức khỏe ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giấc ngủ.

Nếu bạn nghi ngờ trẻ khó ngủ về đêm là do bị bệnh, điều quan trọng nhất là tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa. Bác sĩ sẽ chẩn đoán và điều trị nguyên nhân gốc rễ. Bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc an toàn cho trẻ để giảm triệu chứng như thuốc hạ sốt/giảm đau (nếu do đau răng hoặc sốt), thuốc trị dị ứng hoặc thuốc hỗ trợ tiêu hóa. Đối với tình trạng đầy hơi, việc mát-xa nhẹ nhàng vùng bụng hoặc cho trẻ vận động chân kiểu đạp xe có thể giúp giải phóng khí. Khi trẻ bị bệnh, cha mẹ cần kiên nhẫn và linh hoạt hơn với thói quen ngủ của bé. Có thể bé sẽ cần được ôm ấp, vỗ về nhiều hơn hoặc cần điều chỉnh lịch ăn/ngủ tạm thời. Tuy nhiên, sau khi bé đã khỏe lại, hãy cố gắng đưa thói quen ngủ trở lại bình thường càng sớm càng tốt.

Câu hỏi thường gặp về trẻ ít ngủ ban đêm

Trẻ khó ngủ về đêm kéo dài có đáng lo không?

Thỉnh thoảng trẻ khó ngủ về đêm là bình thường. Tuy nhiên, nếu tình trạng này kéo dài, dai dẳng và đi kèm các dấu hiệu khác như quấy khóc dữ dội, không tăng cân hoặc các triệu chứng bệnh lý, bạn nên đưa bé đi khám bác sĩ nhi khoa để tìm hiểu nguyên nhân.

Làm sao để phân biệt trẻ thức giấc do đói hay do thói quen?

Với trẻ trên 6 tháng tuổi, nếu bé chỉ bú một lượng rất nhỏ và nhanh chóng ngủ lại hoặc chỉ cần ngậm vú/bình mà không thực sự bú, đó có thể là dấu hiệu của một thói quen hơn là đói thực sự. Trẻ đói thường bú nhiệt tình và lâu hơn.

Trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi khó ngủ ban đêm phải làm sao?

Trẻ 1 tháng tuổi vẫn còn đang điều chỉnh nhịp sinh học và có nhu cầu ăn rất thường xuyên, nên khó ngủ suốt đêm là bình thường. Tập trung vào việc giúp bé phân biệt ngày/đêm bằng ánh sáng và hoạt động ban ngày, và giữ môi trường yên tĩnh, tối vào ban đêm khi cho bú.

Trẻ khó ngủ ra mồ hôi trộm là dấu hiệu gì?

Ra mồ hôi trộm khi ngủ có thể do nhiều nguyên nhân như nhiệt độ phòng quá nóng, mặc quần áo quá dày, hoặc là một đặc điểm sinh lý bình thường của trẻ. Tuy nhiên, nếu đi kèm các triệu chứng khác như rụng tóc vành khăn, khó ngủ về đêm kéo dài, quấy khóc, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa để kiểm tra.

Môi trường ngủ ảnh hưởng thế nào đến giấc ngủ của trẻ?

Một môi trường ngủ tối, yên tĩnh, mát mẻ và an toàn với nệm cũi phẳng, chắc chắn là yếu tố rất quan trọng giúp em bé dễ dàng chìm vào giấc ngủ và duy trì giấc ngủ sâu hơn, giảm tình trạng trằn trọc hay thức giấc không cần thiết.

Kết luận

Giúp trẻ ít ngủ ban đêm có giấc ngủ ngon là hành trình cần sự kiên nhẫn. Kho Nệm Thắng Lợi hy vọng những chia sẻ này hữu ích. Nếu có thắc mắc, hãy bình luận hoặc ghé thăm website của chúng tôi http://khonemthangloi.com.vn/ để tìm hiểu thêm nhé!